Słabnące mięśnie

fot. pixabay.com

Słowo „sarkopenia” pochodzi z języka greckiego, w którym sarkos oznacza mięśnie, a penia – ubóstwo, utratę. Termin ten został zaproponowany już w 1988 roku, ale dopiero w 2016 roku sarkopenia została uznana za niezależną jednostkę chorobową.

Jest to problem często występujący wśród osób starszych, polegający na utracie ogólnej masy mięśniowej, a także na zaburzeniu funkcji i siły mięśni. Proces zaniku mięśni wraz z wiekiem występuje u każdego i rozpoczyna się już w trzeciej dekadzie życia, jednak u części osób masa mięśniowa zmniejsza się w nieproporcjonalnie dużym stopniu. Sarkopenia w grupie powyżej 80. roku życia może dotyczyć aż 11-50% osób, dlatego tak ważne jest promowanie wiedzy na ten temat.

Przyczyny

Wiele jest przyczyn sarkopenii. Można je podzielić na czynniki od nas niezależne oraz takie, na które mamy wpływ, chociażby przez nasz styl życia. Do pierwszej grupy zaliczamy przede wszystkim starszy wiek, płeć żeńską oraz predyspozycje genetyczne. Dodatkowo niekorzystny wpływ na mięśnie mają choroby zapalne (np. reumatoidalne zapalenie stawów), nowotwory czy choroby przewodu pokarmowego (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego). Ważną rolę odgrywają jednak czynniki ryzyka, których zmiana jest jak najbardziej możliwa. Można do nich zaliczyć: zbyt małą aktywność fizyczną, niewystarczającą podaż kalorii i białka w diecie, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, niedobór witamin D, C, E, wapnia, magnezu oraz kwasów omega-3. W większości przypadków przyczyna jest złożona i występuje kilka z powyższych czynników jednocześnie.

Na podstawie powyższych przyczyn sarkopenię można podzielić na pierwotną i wtórną. Postać pierwotną wyróżniamy, gdy poza wiekiem i uwarunkowaniami genetycznymi nie znajdujemy innych przyczyn zmniejszenia masy i siły mięśniowej. Wtórna sarkopenia dzieli się zasadniczo na trzy grupy:

  1. sarkopenia związana z małą aktywnością fizyczną,
  2. sarkopenia w przebiegu chorób przewlekłych,
  3. sarkopenia zależna od stanu odżywienia.

Objawy i rozpoznanie

Sarkopenia przebiega w trzech etapach. Początkowo występuje jedynie zmniejszenie masy mięśniowej. W dalszej kolejności dochodzi do zmniejszenia siły mięśni, co w konsekwencji przekłada się na obniżenie sprawności ruchowej.

Do objawów sarkopenii zaliczamy: osłabienie, szybką męczliwość, niską wytrzymałość na wysiłek, zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej oraz chudnięcie (wyjątkiem jest otyłość sarkopeniczna, kiedy spadkowi masy mięśniowej towarzyszy otyłość).

Powikłania

Utrata masy mięśniowej ma wpływ na cały organizm. W wyniku osłabienia przepony może wystąpić refluks żołądkowo-przełykowy, natomiast zanik mięśni brzucha i dna miednicy może przyczyniać się do zaparć i zaburzeń defekacji. Ponadto chorzy z ciężką sarkopenią częściej doznają upadków, co może powodować złamania kości i stopniową niepełnosprawność. Nierzadko pojawiają się: apatia, depresja oraz zaburzenia lękowe. Sarkopenia wiąże się również z większym ryzykiem infekcji oraz osteoporozy. W badaniach udowodniono, że chorzy z sarkopenią są obarczeni dwukrotnie wyższym ryzykiem zgonu niezależnie od schorzeń współtowarzyszących.

fot. pixabay.com

Diagnostyka

Nie ma jednej metody potwierdzającej sarkopenię. Metodami określającymi masę mięśniową mogłyby być teoretycznie tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, ale są to badania drogie i słabo dostępne. Posiłkujemy się więc bioimpedancją elektryczną. Metoda ta polega na przepływie prądu o niskim natężeniu przez nasze ciało. W zależności od oporu, jaki stawiają tkanki, określa się masę tłuszczową i beztłuszczową. Wykorzystuje się również proste pomiary antropometryczne, np. obwód ramienia czy łydki, grubość fałdów skórnych czy pomiar dynamometryczny siły uścisku ręki. Dodatkowo wykonuje się testy oceny ogólnej sprawności, takie jak test „wstań i idź” oraz prędkość chodu na dystansie czterech lub sześciu metrów.

Terapia

Postępowanie terapeutyczne powinno być wielokierunkowe. W pierwszej kolejności należy wyeliminować czynniki ryzyka zależne od stylu życia, takie jak palenie papierosów czy nadużywanie alkoholu. Ważnym elementem jest wyrównanie niedoborów makro- i mikroelementów, np. suplementacja witaminy D. Należy zadbać o odpowiednią podaż kalorii i białka w diecie – przy znacznych niedoborach pacjent może wymagać dodatkowej suplementacji specjalnymi preparatami żywieniowymi.

Istnieje wiele dowodów naukowych wskazujących na to, że podstawą leczenia sarkopenii jest aktywność fizyczna, w szczególności kombinacja treningu oporowego, wytrzymałościowego oraz ćwiczeń równoważnych i rozciągających. Trening oporowy może polegać na ćwiczeniach bez obciążeń lub z obciążeniami, takimi jak hantle czy taśmy. Intensywność ćwiczeń powinna być stopniowo zwiększana (najlepiej pod okiem fizjoterapeuty lub instruktora), dostosowana do możliwości i dotychczasowej sprawności pacjenta. Ćwiczenia wytrzymałościowe (jazda na rowerze, spacer, pływanie) w mniejszym stopniu przyczyniają się do zwiększenia masy mięśniowej, za to poprawiają ogólną kondycję organizmu. Najważniejsze, by podejść do problemu wielokierunkowo, najlepiej korzystając z porad lekarza czy fizjoterapeuty.